Nargana 9° 26.561N 78°35.175 W
25 Φεβρουαρίου, 2017

-«Ήταν μια τρελλή, τρελλή περιπέτεια, για να έρθω από το Panama City ως τo Φιλίζι! Ήμουν τόσο κουρασμένη όμως που η αδρεναλίνη μου έκανε καλό. Και η φύση πάνω στο βουνό του Παναμά ήταν υπέροχη. Όταν το αμάξι έμεινε από μηχανή μέσα στην ζούγκλα ήταν ακόμη νωρίς και δεν απογοητεύτηκα. Όταν μετά στα σύνορα έσκασε και το λάστιχο, σκέφτηκα πως δεν θα καταφέρω να σας βρω σήμερα. Τελικά, όλα καλά και παρ’ότι μπήκα τελευταία στην βάρκα κάθισα σε καλή θέση. Στην αρχή δεν κατάλαβα τι σημαίνει, αλλά όλοι έλεγαν “con plastico, con plastico” μέχρι που βγήκαμε στα ανοιχτά, η βάρκα άρχισε να αναπτύσει ταχύτητα κι όλοι τυλίχτηκαν με πλαστικά για να μην βρέχονται. Φόρεσαν από πλαστικές σακούλες ως τραπεζομάντηλα και όσοι δεν είχαν έγιναν μούσκεμα. Con plastico λοιπόν!» διηγείται η Βάσω χαμογελαστή ενώ κατεβάζουμε τα πράγματά της στην πρυμνιά καμπίνα.
-«Ασε αυτή την βαλίτσα εδώ, έχω να σας δώσω πολλά και διάφορα»
Η βαλίτσα ανοίγει: καφές ελληνικός ελιές θρούμπες, σοκολάτες… Η Βασούλα μας έσωσε πάλι.
12.00 Η ώρα έχει περάσει, η γιορτή στο Isla Tigre θα έχει σίγουρα τελειώσει μα αποφασίζουμε να πάμε για να δούμε το χωριό. Ο Giancarlo ο πολύ συμπαθητικός και καλλιεργημένος νεαρός ψαράς που γνωρίσαμε στο νησί Orduptarboat των West Coco Bandero μας μίλησε με πολλή αγάπη για το νησί του. Αποπλέουμε λοιπόν χωρίς άλλη καθυστέρηση.

(Χάρτης: πράσινο=ύφαλοι, κίτρινο=στεριά)

Δεν υπάρχει καμιά εύκολη διαδρομή εδώ στην Guna Yala, ύφαλοι η ρηχά κρύβονται παντού. Ο καπετάνιος είναι σε απόλυτη συγκέντρωση, κοιτάζει τον χάρτη του Bauhaus το plotter στο iPad, συγκρίνει το στιγμα GPS στον χάρτη με το βυθόμετρο. Δεν εμπιστεύεται παρά μόνο τα μάτια και τα όργανά μας. Αυτή την ώρα που ο ήλιος μεσουρανεί είναι εύκολο να διακρίνουμε τα reef, άλλωστε το κύμα αφρίζει πάνω στα ρηχά και τα polarized γυαλιά βοηθούν. Κάποια σημεία είναι σπαζοκεφαλιές πάντως, όπως λίγο πριν φτάσουμε στο Tigre. Συμπτωματικά συναντήσαμε ένα τοπικό πλοιαράκι cargo και ο Γιώργος το ακολούθησε. Ο παλιός είναι αλλιώς! Περνάμε δίπλα από ένα νησάκι ονειρεμένο.
-«Πόση ομορφιά !Να έρθουμε κάποια μέρα…»

Isla Tigre (Digir) 9°26.018 N 78° 31.588 W
Φτάνουμε στο Tigre από την δυτικά και βρίσκουμε άλλα τέσσερα ιστιοπλοικά αγκυροβολημένα. Διαλέγουμε το σημείο και ρίχνουμε άγκυρα στα έξι μέτρα βάθος, σε άμμο και αφήνουμε σαράντα μέτρα καδένα. Περνάω τον ειδικό γάτζο στην καδένα
–«Έτοιμοι!» φωνάζω. Ο καπετάνιος βάζει ανάποδα και σιγά σιγά ανεβάζει στροφές. Παρακολουθώ την καδένα που τεντώνει. Ακίνητοι.
-«Μπετόν» φωνάζω πάλι και σηκώνω το χέρι με τον αντίχειρα πάνω, το συνθηματικό μας οτι η άγκυρα έπιασε καλά. Κοιτάζω γύρω. Στα δεξιά μας, ανατολικά, κυκλωμένο από καταγάλανα, διαυγή νερά και λευκή άμμο στέκει γαλήνια το μικρό νησί με τις φτωχικές καλύβες του. Στην βόρεια άκρη του νησιού, διαγράφεται ένας ύφαλος που σχηματίζει τόξο προς τα δυτικά. Εκεί, με τα κοράλια του υφάλου να την προστατεύουν από το κύμα, υπάρχει μια γλώσσα άμμου προχωρά βαθιά μέσα στην θάλασσα και φτιάχνει μια φυσική ρηχή πισίνα. Στα τυρκουάζ νερά της κολυμπούν και παίζουν πολλά πιτσιρίκια, με γέλια και τσιρίδες. Ο απόλυτος ήχος του καλοκαιριού.
Τριάντα μέτρα πίσω απ’την πρύμνη μας το κυματάκι σπάει απαλά πάνω σ’έναν δεύτερο ύφαλο.
-«Νιώθω λίγο περίεργα με αυτό πίσω μας…» λέω στον καλό μου δείχνοντά τον.
-«Κι εγώ μα μην ανησυχείς. Άλλωστε η άγκυρα έπιασε καλά.»
Συμφωνούμε να κάνουμε δυο απλωτές για την δροσιά να φάμε λίγο και να βγούμε βόλτα έξω.
-«Κάνω μια βουτιά να δω την άγκυρα» λέει ο Γιώργος, φορά την μάσκα του και βουτά. Πάντα η πρώτη του δουλειά να τσεκάρει την άγκυρα. Κατεβαίνω, σβήνω τα όργανα ναυσιπλοίας και φέρνω πετσέτες θαλάσσης. Η Βάσω είναι έτοιμη με το μαγιώ της και την μάσκα στο χέρι
-«Πάμε?»
-«Φύγαμε» της απαντώ, αρπάζω την μάσκα μου και βουτάμε.
Ο βυθός είναι άμμος με λίγα φύκια και η διαύγεια του νερού δεν είναι σπουδαία. Ένα σαλάχι περνά από κάτω μας ανακατεύοντας την άμμο.
Σε δυο λεπτά βγαίνουμε.
Σερβίρω στα παιδιά χταπόδι με κοφτό μακαρονάκι μαγειρεμένο σε κόκκινο κρασί και για μένα λίγο ρύζι που περίσσεψε από χθες. Ένα ιστιοπλοικό με ιταλική σημαία πλησιάζει και φαίνεται πως ψάχνει σημείο να ρίξει άγκυρα. Ο Γιώργος βλέπει τον καπετάνιο του σκάφους να αφήνει το τιμόνι και να πηγαίνει προς την πλώρη ενώ το σκάφος κινείται. Η ώρα είναι περασμένη και ο ύφαλος που βρίσκεται μπροστά του δεν φαίνεται καθόλου και το ιστιοπλοικό πηγαίνει κατευθείαν κατά πάνω του. Ο Γιώργος πετάγεται μπροστά στην πλώρη κουνώντας τα χέρια του
-«Stop!! Attention! There’s a reef in front of you!» Ο ιταλός skipper τρέχει, κόβει το γκάζι και γυρνά το τιμόνι και το σκάφος στρέφει 180°.
-«Ευχαριστώ πολύ! Ο ύφαλος αυτός δεν υπάρχει στον χάρτη!” φωνάζει ο skipper. Κι όμως ο ύφαλος υπάρχει, και στον χάρτη του Navionics και στον Bauhaus.

Σε λίγο βρισκόμαστε στο βαρκάκι και πλησιάζουμε την ακτή. Πάνω στο νερό είναι χτισμένες μια σειρά από μικροσκοπικές προβλήτες που καταλήγουν σε μικρές καμπίνες από μπαμπού ή τούβλα.
-«Οι τουαλέτες τους ?!» αναρρωτιόμαστε… Ωραία θέα.

13.00 Δένουμε το tender δίπλα στε μια αρχαία προβλήτα. Ο ήλιος καίει και τα κατάλευκα χέρια της Βάσως ροδίζουν ήδη, παρ΄όλο το αντιηλιακό. Είναι αλλιώτικη κατάσταση εδώ στον Παναμά, βρισκόμαστε 9° Βόρεια, 9×60ΝΜ = 540 ναυτικά μίλια από τον Ισημερινό. Μόνο! Και ο ήλιος καίει πολύ, πολύ περισσότερο από οτι στην Καραιβική στις 12° ή τις 18° βόρεια.
Στα αριστερά βρίσκεται ένα εστιατόριο, με τα τραπέζια του στρωμένα όπου κάθονται δυο παρέες. Στην απέναντι άκτη, πέρα από μια ανοιχτή έκταση, είναι χτισμένα τρία μπάνγκαλοου, σαν μικρό ξενοδοχείο. Προχωράμε δεξιά, περνάμε κάτω από μια ξύλινη πύλη και μπαίνουμε στο χωριό. Το χωριό έχει ωραία ρυμοτομία, δυο παράλληλους μεγάλους δρόμους και σε κάθε πλευρά υπάρχουν καλύβες, κατασκευασμένες από λεπτά καλάμια με περίτεχνες στέγες από φύλλα. Ο δρόμος από πιεσμένη άμμο είναι άδειος και ολοκάθαρος. Απ’ την ανοιχτή πόρτα μιας καλύβας βγαίνει μια γυναίκα ντυμένη με τα παραδοσιακά ρούχα της Guna Yala και ένα μικρό παιδί, κολλημένο στην πόδια της. Μόλις μας βλέπει μπαίνει πάλι μέσα και ξαναβγαίνει κρατώντας στα χέρια μερικά μόλας, τα χειροτεχνήματά της. Μας κοιτάει με μάτια ντροπαλά και κάτι λέει στην γλώσσα της με κοφτές, μικρές φράσεις. Τα «μόλας» της είναι καλοφτιαγμένα, έχουν πάνω σχέδια πουλιών και ψαριών και είναι πιο απλοικά από εκείνα του Venancio του master Molas, του δεξιοτέχνη δηλαδή, που μας επισκεύθηκε με την βάρκα του κάποια μέρα.

Την ευχαριστούμε, λέμε πως θα περάσουμε αργότερα, γιατί πάμε να δούμε το χωριό. Καθώς περνάμε έξω από την καλύβα της, ρίχνω μια κλεφτή ματιά απ’την ανοιχτή πόρτα. Με το ελάχιστο φως που περνά από τις χαραμάδες των καλαμιών βλέπω πως η καλύβα είναι άδεια εκτός από ένα τραπέζι και κάποιες αιώρες. Δυο πιτσιρίκια παίζουν καθισμένα κάτω.

Ο ήλιος μεσουρανεί καυτός και στον δρόμο περπατάμε μόνο εμείς. Το χωριό είναι στολισμένο με πολύχρωμα σημαιάκια και σε πολλά σημεία κυματίζει η σημαία της Guna Yala με τον αγκυλωτό σταυρό.

Καθώς περνάμε, απ’τις καλύβες βγαίνουν και άλλες γυναίκες κρατώντας τα μόλας στα χέρια. Είναι όλες μικροκαμωμένες και ντυμένες με τον τρόπο που θέλει η παράδοση της φυλής τους. Ίδιες μα όλες διαφορετικές. Τα μαλλιά τους είναι κοντοκουρεμένα και φορούν κόκκινο κεφαλομάντηλα, χρυσό δαχτυλίδι στην μύτη και τα μάγουλά τους είναι βαμμένα κατακόκκινα. Στον λαιμό τους φορούν κολιέ από πολύχρωμες χάντρες.

Τα χέρια τους είναι καλυμένα από τον καρπό ως τον αγκώνα με περίτεχνα βραχιόλια από χάντρες που τα λένε CHAQUIRA. Το ίδιο και τα πόδια από τον αστράγαλο ως το γόνατο σχεδόν, αυτά ονομάζονται WINI. Οι μπλούζες είναι φτιαγμένες από χρωματιστά, λεπτά υφάσματα και στολισμένες μπροστά και πίσω με κεντητά μόλας. Οι φούστες είναι ένα κομμάτι ύφασμα τυλιγμένο απλά γύρω απ΄την μέση και συνήθως έχουν χρώμα μαύρο με έντονο κίτρινα ή πράσινα σχέδια. Με το που σηκώνουμε τα κινητά μας για να φωτογραφήσουμε, κρύβονται όλες στην στιγμή στα σπίτια τους.
Μια από αυτές μια γλυκύτατη γριούλα μας δείχνει όμορφες κορδέλες για τα μαλλιά φτιαχμένες με την τεχνική των μόλας. Πηγαίνουμε κοντά με την Βάσω και κοιτάζουμε τις κορδέλες
-«Quando costa?” ρωτάω την τιμή
-“Τρία δολλάρια”λέει και πιάνει την Βάσω από το χέρι και την παίρνει μέσα στην καλύβα. Ακολουθούμε κι εμείς, την γιαγιά με την απίθανη φωνή και μπαίνουμε μέσα σε μια μεγάλη καλύβα. Η seniora Anhelina ξεκρεμάει μερικά πανιά, που τα έχει κρεμασμένα από σχοινιά, και μας τα δείχνει ένα- ένα με καμάρι
-“Estrellas del mar!” αστερίες λέει δείχνοντας ένα μαύρο πανί με κίτρινα σχήματα, “Tortuga” χελώνα λέει δείχνοντας ένα άλλο. Μετά από λίγο, φεύγουμε από την καλύβα της με ωραία ψώνια, 2 πανιά παρεό, κορδέλες και κολιέ από χάντρες.
Λίγα μέτρα πιο κάτω φτάνουμε σε ένα άνοιγμα που πρέπει να είναι η κεντρική πλατεία του χωριού. Στα αριστερά είναι στημένη μια εξέδρα και τρεις άνδρες κάτι φτιάχνουν. Πλησιάζω να ρωτήσω.
-«Hola seniores. Tiene celebracion hoy?” έχετε γιορτή σήμερα, ρωτάω με μια ελάχιστη ελπίδα
-«Esta terminada” τελείωσε, απαντούν και τότε καταλαβαίνουμε πως ξεστήνουν την εξέδρα των επισήμων.
Πολύ κρίμα που δεν προλάβαμε αυτή τη γιορτή. Σήμερα στο χωριουδάκι αυτό γιόρτασαν την επανάσταση τους απέναντι στον Παναμά που ξεκίνησε στις 21 Φεβρουαρίου του 1925. Η επανάσταση αυτή εξελίχθηκε και έφερε μερική αυτονομία το 1930 και πλήρη διοικητική και δικαστική ανεξαρτησία 1953. Από το 1925 οι Guna απαγορεύεται να παντρευτούν με ανθρώπους από άλλη φυλές. Όποιος παραβεί τον νόμο αυτό εξορίζεται από την Guna Yala.
Στην απέναντι πλευρά της πλατείας βρίσκεται μια πολύ μεγάλη καλύβα και από την ανοιχτή είσοδο φαίνονται μέσα καθίσματα, ξύλινοι πάγκοι και από αυτά που έχω διαβάσει καταλαβαίνω πως πρέπει να είναι το congresso του χωριού, το δημαρχείο του. Κάθε χωριό στην Guna Yala διοικείται από τρείς ή τέσσερις αρχηγούς που λέγονται Sailas. Εδώ θα πρέπει να μαζεύονται οι κάτοικοι για να συζήσουν τα θέματα του χωριού με τους αρχηγούς αλλά και για να τους ακούσουν να τραγουδούν τα μακρόσυρτα τραγούδια που λένε την ιστορία των προγόνων τους.
Προχωράμε θαυμάζοντας το όμορφο χωριό και σταματάμε μπροστά από μια καλύβα αλλιώτικη. Κάτω από την σκεπαστή βεράντα μπροστά είναι τρεις γυναίκες και έχουν στα πόδια τους πήλινα πιάτα γεμάτα με πολύχρωμες χάντρες.
Πλησιάζουμε και ρωτάω την γυναίκα άν μπορεί να μου φτιάξει ένα wini και εκείνη μου δείχνει την καρέκλα να καθίσω. Ενας ψηλός άνδρας αλμπίνος εμφανίζεται στην πόρτα και μας χαιρετά στα αγγλικά. Ρωτάμε πόσο κάνει το wini στα ισπανικά και ξαφνιάζομαι που απαντάει αυτός – στην Guna Yala η κοινωνία είναι μητριαρχική και συνήθως τα χρήματα τα διαχειρίζονται οι γυναίκες. Βέβαια αυτός δεν είναι οποιοσδήποτε άνδρας, είναι ένας αλμπίνος και σαν τέτοιος, απ΄οτι έχω διαβάσει, έχει σημαντική θέση σε αυτήν την κοινωνία,. Είναι εντυπωσιακό. Ώς τώρα στην ζωή μου είχα άκουσει μόνο για προκαταλήψεις εναντίων των αλμπίνων, ειδικά στην Αφρική. Αλμπίνοι υπάρχουν πολλοί στα χωριά της Guna Yala.
Κάθομαι στην καρέκλα και παρακολουθώ την γυναίκα να τυλίγει την ατέλειωτη κλωστή με τις χάντρες λίγο πάνω από τον αστράγαλό μου. Με κάθε νέα σειρά από χάντρες και σιγά-σιγά σχηματίζεται ένα εξαιρετικό σχέδιο. Το wini μου είναι υπέροχο αλλά κάπου πρέπει να τελειώσει. Στην 13η σειρά της λέω Stop. Η Βάσω θέλει και αυτή και η γυναίκα ξαναπιάνει δουλειά με άλλα χρώματα αυτή την φορά.Όταν η δουλειά τελειώνει ο αλμπίνο μας λέει νέα τιμή με έκπτωση 50%. Τα wini μας ήταν μικρά.

Είναι καταμεσήμερο και ο ήλιος καίει. Η Βάσω τυλίγεται με τα καινούργια guna πανιά της και εγώ ρίχνω πάνω στα μπράτσα μου την φούστα της. Με βήμα γοργό βγαίνουμε από το χωριό και πηγαίνουμε στο εστιατόριο που είδαμε, κοντά στο βαρκάκι μας. Εχουμε μια μελώρια λαχτάρα για φρέσκια καρύδα. Μόλις καθόμαστε στο τραπέζι ένας κύριος ρωτά τί θα πάρουμε. Συζητάμε μεταξύ μας ελληνικά και ο κύριος ξαναρωτά από που είμαστε. Μόλις απαντάω De Grecia εκείνος λέει:
-«Dadme un punto de apoyo y movere’ el mundo” Τα ισπανικά μου δεν είναι σπουδαία μα καταλαβαίνω αμέσως τι λέει ο άνθρωπος.
-«Δώσε μου έναν μοχλό και θα κινήσω την Γη! Αρχιμήδης. Απίστευτο…»
Ο φιλέλλην guna μας στέλνει κάποιον να μας κατεβάσει τρείς φρέσκιες καρύδες. Κουβεντιάζουμε μαζί του, του λέμε πόσο λυπόμαστε που χάσαμε την γιορτή σήμερα.
-«Τότε πρέπει να ξανάρθετε» μας λέει. «Σε τρείς ημέρες αρχίζουν οι αγώνες, Juegos Ancestrales de Digir , οι Αγώνες των Προγόνων μας.»

9°31.115 N 78° 38.845W
Coco Bandero West Orduptarboat
Τετάρτη 1η Μαρτίου
14.00 Εδώ και τρείς ημέρες είμαστε αγκυροβολημένοι στο παραδεισένιο νησάκι Orduptarboat του Coco Bandero west, δίπλα στο άλλο νησάκι με τον ένα φοίνικα που το ονόμασα Μονοδένδρι. Απολαμβάνουμε ομορφιά και γαλήνη ολομόναχοι. Κανένα άλλο σκάφος δεν είναι εδώ μα νιώθουμε απόλυτα ασφαλείς, κάτι που δεν ζήσαμε ποτέ αλλού στην Καραιβική

Μετά από ένα υπέροχο κολύμπι γύρω από τον μικρό ύφαλο, κολυμπάμε όλοι κοντά στο νησάκι και εγώ βγαίνω στην στεριά να βρω τον φίλο μας τον ινδιάνο Gianluca.
Τον βρίσκω να ξεφορτώνει μπιτόνια νερού από μια βάρκα.
Τον ρωτάω άν επιτρέπεται να ψαρεύουμε με ψαροντούφεκο και αν έχει να μας φέρει ψάρια και καρύδες. Παραξενεύεται. Οχι, τα ψάρια δεν είναι για μένα, όπως ξέρει εγώ είμαι χορτοφάγος. Κανένα πρόβλημα, το ψάρεμα επιτρέπεται, απαντά ο Giancarlo.
Σε μια ώρα θα μας φέρουν καρύδες και ψάρια στο Φιλίζι.
Γυρνώ, λέω τα νέα στον καπετάν Γιώργο και εκείνος φέρνει το ψαροντούφεκο έτοιμος για ψάρεμα αφού έχει την Βάσω παρέα για ψάρι. Λίγο πιο μακριά βλέπω τον μικρούλη Σεουρέλιο μαζί με τον πατέρα του και φίλο του Giancarlo να σπρώχνουν το ulu τους στο νερό.
-«Πάνε να ψαρέψουν» λέω
-«Πάνε να ψαρέψουν για μας» σχολιάζει η Βάσω.
-«Ναι! Με μόνα όπλα τους δυο καμάκια!» συμπληρώνει ο Γιώργος
Ο Γιώργος βουτά για ψαροντούφεκο και πηγαίνω παρέα του– με τρομάζει να κάνει βουτιές μόνος του. Κολυμπάμε τριάντα λεπτά και δεν συναντήσαμε μεγάλα ψάρια, μόνο δυο ντάσκες (τοννοειδές) και ο καλός μου χτύπησε την μια.

• Επιστρέφουμε πίσω στο Φιλίζι, η Βάσω έχει γυρίσει νωρίτερα και δουλεύει στο laptop. Ο Γιώργος καθαρίζει το ψάρι και εγώ τηγανίζω χορτοφαγικά κεφτεδάκια και ετοιμάζω πατάτες στο φούρνο με δενδρολίβανο.
• 
  Απ έξω ακούγεται την φωνή του Γιώργου
  -“Hola Giancarlo!” βγαίνω να δω. Το ulu πλησιάζει από την πρύμνη.

Ο Giancarlo σηκώνει τα χέρια και δείχνει δυο ψάρια, δυο yellow tail snappers (συναγριδάκια με κίτρινες ουρές). Ο Γιώργος παίρνει τα ψάρια και τις τρείς καρύδες έτοιμες για να τις πιούμε.
-«Πόσο κάνει?» ρωτάει τον φίλο μας
-«Οκτώ δολλάρια» απαντά εκείνος. Δηλαδή τα ψάρια πέντε και από ένα οι καρύδες. «Θα πάτε στο χωριό μου?» ξαναρωτά μιλώντας για το Isla Tigre που σήμερα και αύριο είναι οι τελευταίες δυο μέρες των αγώνων Juegos Ancestrales.
Ναι θα φάμε και θα φύγουμε, απαντάμε. Αυτή την φορά δεν το χάνουμε.
Βέβαια, όσο και άν μας κάνει κέφι να πάμε στο Tigre αφήνουμε με βαριά καρδιά το αγαπημένο μας Coco Bandero.
Από το Coco Bandero West ως το Isla Tigre είναι περίπου δέκα ναυτικά μίλια και υπολογίζουμε να κάνουμε περίπου δυο ώρες με τον αέρα που φυσά.
17.00 Φτάνουμε στο νησί και αγκυροβολούμε στο γνωστό σημείο μόνο που αυτή την φορά είμαστε ολομόναχοι στο αγκυροβόλιο. Κατεβάζουμε στα γρήγορα το βαρκάκι, κατεβάζουμε και την εξωλέμβια και φεύγουμε για το νησί. Ο ήλιος έχει χαμηλώσει αρκετά και η ζέστη έχει σπάσει. Πέρα από την πύλη του χωριού η ανατολική ακτή του Τίγρη, είναι χαμένη σήμερα κάτω απ’τους αφρούς των κυμάτων. Ο άνεμος δυναμώσε κι άλλο. Περπατάμε στο χωριό σαν παλιοί γνώριμοι. Διασταυρωνόμαστε με τρια παιδιά, ένα όμορφο κορίτσι με φούξια σκουφί, ασορτί μπλουζάκι και σορτς και δυο αγόρια. Η μικρή είναι κούκλα.
-«Hola! Que chica guapa!” της λέω
Εκείνη γελάει βάζοντας το χέρι μπροστά από τα χείλη και μετά τινάζει τα μακριά της μαλλιά με αυταρέσκεια. Η μικρή γνωρίζει οτι είναι όμορφη.
Προχωράμε στον στολισμένο με σημαιάκια δρόμο και φτάνουμε στην πλατεία. Μπροστά μας περνάει τρέχοντας μια ομάδα νέων. Οι δυό είναι γυναίκες, ντυμένες με σορτς και καθε μια έχει δίπλα της δυο αγόρια. Το ένα αγόρι δινει στην αθλήτρια νερό να πιεί και ένα άλλο δροσίζει την άλλη, καταβρέχοντάς την με νερό. Αυτό είναι υποστήριξη!
Στην πλατεία, έξω από την μεγάλη καλύβα του Congresso είναι κάθονται αρκετοί άνθρωποι και ανάμεσά τους τρείς άνδρες με καπέλο και γυαλιά. Δείχνουν πολύ ξεχωριστοί και σκέφτομαι πως πρέπει να είναι οι αρχηγοί του χωριού, οι Sailas. Απέναντι έξω από τις κοντινές καλύβες μια δεκαριά γυναίκες ντυμένες παραδοσιακά έχουν στήσει πλαστικές καρέκλες τους και κάθονται. Μια παρέα πιτσιρίκια παίζουν κυνηγητό και δυο κοριτσάκια παίζουν βόλευ. Το χωριό είναι γεμάτο από παιδιά και όλα είναι εδώ γύρω και παίζουν χαρούμενα. Οι δρομείς ξαναπερνούν, οι αθλήτριες τρέχουν ξυπόλυτες μα οι συνοδοί τους φορούν αθλητικά. Μια νέα γυναίκα στέκεται δίπλα και την ρωτάω για τον αγώνα. Μας εξηγεί πως είναι δρόμος γυναικών 10χλμ. Τα 10χλμ δρόμο ανδρων έγιναν νωρίτερα. Στο χωριό έχουν έρθει αθλητές και αθλήτριες Guna από τον Παναμά. Είναι πολύ χαρούμενη που μας τα εξηγεί
-«Τον Απρίλιο θα γίνουν στο Digir (έτσι λένε το Τίγρης στην γλώσσα τους) Ολυμπιακοί αγώνες! Θα έρθουν ινδιάνοι από τον Καναδά, και όλη την Νότιο Αμερική. Να ξανάρθετε!» λέει η γυναίκα περήφανα. Δίπλα της έχουν σταθεί οι τρείς κόρες της, και η μια είναι η όμορφη έφηβη με τον φούξια σκούφο. Μητέρα και κόρες είναι ντυμένες με δυτικά ρούχα.
-‘Πώς σε λένε?» με ρωτούν. Καρίνα απαντώ
-«Εμένα με λένε Yorgo, Jorge!” λέει ο Γιώργος
-“Εσένα?» ρωτούν την φίλη μας
-«Βάσω» απαντά εκείνη. Τα παιδιά σκάζουν στα γέλια. Vaso στα ισπανικά σημαίνει ποτήρι.
Τα κορίτσια ονομάζονται Yoami’, Nigili και Brizelia. Μας προσφέρουν πλαστικές πολυθρόνες να καθίσουμε. Σε λίγο γίνεται ο τερματισμός της πρώτης αθλήτριας και οι θεατές ξεσπούν σε χειροκροτήματα. Η κοπέλα παραπατά εξαντλημένη και πέφτει κάτω. Οι συνοδοί της την σηκώνουν και την πηγαίνουν να καθίσει. Λίγα λεπτά μετά έρχεται άλλη η επόμενη και καταρρέει και αυτή. Λογικό. Να τρέξουν δέκα χιλιόμετρα με αυτήν την ζέστη είναι ένας άθλος.
Στην μέση της πλατείας βρίσκονται πεσμένα τρία κομμάτια από χοντρό κορμό δένδρου. Από πάνω μαζεύονται κάποιοι νεαροί και προσπαθούν να τα μετακινήσουν.
-«Τί είναι αυτά?» ρωτάω την φίλη μας
-«Αυτούς τους κορμούς τους σηκώνουν οι αθλητές και οι αθλήτριες που κάνουν τρίαθλο» απαντά εκείνη. «Δοκίμασε αν θέλεις» με προκαλεί χαμογελαστή. Σηκώνομαι, πλησιάζω ένα απ’τα μεγάλα ξύλα και δοκιμάζω να το σηκώσω. Ακίνητο. Μα πως γίνεται? Η γυναίκα με κοιτά και γελά.
-«Οι κοπέλες τα σηκώνουν με την βοήθεια δυο ανδρών» εξηγεί γελώντας. Είπα κι εγώ…
Δυο κοριτσάκια πλησιάζουν την Βάσω
-«Como te llamas?” πώς σε λένε? Την ρωτούν. Βάσω απαντά εκείνη και τα μικρά φεύγουν τρέχοντας σκασμένα στα γέλια.
Ο αγώνας έχει τελειώσει και έχει μαζευτεί γύρω μας μια παρέα από παιδιά. Μας ρωτούν από πού είμαστε και τους δείχνουμε φωτογραφίες της Ελλάδας στα κινητά μας, όμορφες φωτογραφίες, από την Χάλκη, την Αίγινα και την Μήλο.
-«Que bonito!!” θαυμάζουν τα παιδιά την φωτογραφία με τα χρωματιστά σπιτάκια της Χάλκης.
-«Si muy bonito. Τέλειο!” λέω εγώ. Έρχονται και άλλα παιδία να δούν τις φωτογραφίες. Ο Γιώργος κοιτάζει τί τους δείχνω και σχολιάζει και αυτός
-“Τέλειο!» Τα παιδιά ρωτούν τί σημαίνει τέλειο
-«Perfecto” τους απαντώ.
-“Telioo, telio! Επαναλαμβάνουν ένας ένας και το λένε τόσο ωραία που τραβάω βιντεάκι .
Ενας κύριος με καπέλο μας πλησιάζει και μας χαιρετά στα αγγλικά.
-«Hello, Welcome to Tigre!” λέει» Κάνουμε τις συστάσεις, ο κύριος ονομάζεται Ramiro Mores και κατάγεται από την Costa Rica.
-«Σας προσκαλούμε να έρθεται απόψε στις 8μμ που αρχίζει ο μεγάλος τελικός του σχοινιού, μεταξύ των Guna του Tigre και των Guna του Παναμά. Μετά θα ακολουθήσουν τοπικοί χοροί» λέει ο κύριος Ramiro.
-«Ευχαριστούμε πολύ. Θα έρθουμε με χαρά. Να σας ρωτήσω κατι , θα ήθελα  να φωτογραφίσω μια γυναίκα του χωριού. Μπορειτε εσείς να βοηθήσετε;»τον ρωτάω.
-“Βεβαια!” απαντά. Μετά απο δυο λεπτά έρχεται μια γυναίκα. Χαμογελά ντροπαλά και στεκεται σοβαρή να την φωτογραφίσουμε.
– ” Muchas grazias seniora. Una photografia insieme, por favor?” Ευχαριστώ , κυρία. Να βγάλουμε και μια φωτογραφία μαζι; την ρωτώ
Εκείνη στέκεται δίπλα μου και με πιάνει αγκαλιά

​