Τετάρτη 19 Ιουλίου, 2017.
9° 57’S 139°07’ W Hanatefau bay, Hapatoni village , Tahuata island
09.00 Μπαίνουμε στο βαρκάκι και κατευθυνόμαστε στο χωριό Hapatoni. Η ημέρα είναι συννεφιασμένη και έχει σηκωθεί αέρας. Δένουμε στην προβλήτα και κατευθυνόμαστε προς το σπίτι του τεχνίτη Mark για να παραλάβουμε το Tiki, το μενταγιόν που του έχουμε παραγγείλει και να του δώσουμε το σχοινί που υποσχεθήκαμε. Στον δρόμο βλέπουμε μια γυναίκα και έναν νεαρό να σκουπίζουν τα πεσμένα φύλλα, με σκούπες φτιαγμένες από ξερά κλαδιά. Ρωτάμε άν γνωρίζουν πού μπορούμε να πάρουμε φρούτα. Μας δείχνουν το δρόμο που οδηγεί στον λόφο Εκεί είναι ένα σπίτι όπου θα έχουν φρούτα να μας δώσουν. Τους ευχαριστούμε, λέγοντας οτι θα περάσουμε αργότερα. Οταν φτάνουμε στο σπίτι του Μαρκ ακούμε κραυγές ζώου και βλέπουμε ένα μικρό κορίτσι να κρατά στην αγκαλιά ένα νεογέννητο γουρουνάκι που κλαίει και παλεύει να ελευθερωθεί. Ένα δεύτερο μωρό γουρουνάκι κλαίει κάτω στα πόδια της και ο μπέμπης ο Ariihaou προσπαθεί να το πιάσει. Πανδεμόνιο! Στο βάθος, έξω από την βεράντα, ο Μαρκ , ένας φίλος του και ο έφηβος γιός του στέκονται μπροστά σε έναν πάγκο. Μπροστά τους έχουν ένα σφαγμένο γουρούνι και το ετοιμάζουν. Από τα φουσκωμένα  στήθη του, καταλαβαίνω οτι πρόκειται για την μαμά των μικρών.
-«Αυτή η γουρούνα ήταν τρελλή. Τα μωρά θα τα δώσουμε σε άλλη μάνα» λέει ο Μαρκ και αισθάνομαι πως είδε το ύφος μου και το λέει για να με καθησυχάσει.
Σιγά σιγά, τα γουρουνάκια σταματούν το κλάμα με αγκαλιές και χάδια της  κοπέλας. Τώρα πια άλλωστε δεν μυρίζουν την μαμά τους. Ο Μαρκ ρωτά τον Γιώργο άν θα ήθελε λίγο κρέας, και όταν εκείνος απαντά ναι, του το δίνει το φιλέτο! Μετά από αρκετή ώρα το γουρούνι είναι κρεμασμένο από ένα τσιγκέλι. Ο Μαρκ πλένεται και μας φέρνει το Τίκι που έφτιαξε για μας, ένα πραγματικό κομψοτέχνημα. Σε λίγο επιστρέφει κρατώντας ένα μπωλ με poisson cru, τόνο ωμό σε μαρινάδα από μουστάρδα και λεμόνι.
-«Δοκίμασε αυτό», λέει στον Γιώργο και κάθεται δίπλα μαζί με τον φίλο του. Οι δυο άνδρες καπνίζουν συζητώντας στα Μαρκεζιανά. Η γυναίκα του η Sandra φέρνει ένα ακόμη πιάτο, αγριογούρουνο στην κατσαρόλα. Ο Μαρκ δίνει στον Γιώργο λέγοντάς του να φάει όσο θέλει. Το φαγητό είναι σπουδαίο, ο καλός μου γλύφει τα δάχτυλά του. Όταν μετά από μερικές μπουκιές σταματά, τότε μόνο αρχίζουν να τρώνε οι δυο φίλοι, με μια φιλοξενεία που μας θύμισε τις διηγήσεις του Ομήρου.

Έχει φτάσει μεσημέρι και επιστέφουμε προς το λιμανάκι όπου, δίπλα στο βαρκάκι μας βλέπουμε τον Raphael και μπροστά του μια κούτα. Η κούτα είναι γεμάτη με τεράστια pamplemousse (pomelo σαν greipfruit) και μια τσάντα με καρύδες καθαρισμένες! Ο Raphael είναι ένα αδύνατο αγόρι γύρω στα είκοσι. Τα μαλλιά του είναι κοντά, βαμμένα καστανόξανθα. Φορά ένα κολλητό κοντομάνικο μπλουζάκι, ένα εφαρμοστό βαμβακερό σορτς και σαγιονάρες. Από τον ώμο του κρέμεται ένα γυναικείο τσαντάκι. Τον ευχαριστούμε πολύ για όλα και ρωτάμε τί κοστίζουν. Απαντά γελώντας, σαν να είναι το πιό αυτονόητο πράγμα, οτι είναι δώρα και δεν θέλει τίποτα σε αντάλλαγμα. Οι θηλυκές κινήσεις του είναι πολύ φυσικές, χωρίς ίχνος επίδειξης. Του δίνουμε δώρο – σχεδόν με το ζόρι – ένα ροζ αρωματικό σαπούνι που αγοράσαμε στην Μαρτινίκ και ένα χρυσό λαστιχάκι για τα μαλλιά. Τα pampelmousse που μας έδωσε είναι τρομερά νόστιμα.

Παρασκευή 21 Ιουλίου – Hapatoni village
Aκόμη μια ήσυχη νύχτα στο απάγγιο αγγυροβόλιο Hanatefau, την ώρα που το δελτίο καιρού δίνει πολύ δυνατό Α-ΝΑ άνεμο στην περιοχή. Προφανώς το βουνό πάνω μας, 911 μέτρα ύψος, μας προστατεύει. Βγαίνουμε έξω στο χωριό, χρειαζόμαστε ίντερνετ και λέμε να ζητήσουμε στον Μαρκ να χρησιμοποιήσουμε το wifi στο σπίτι του. Παίρνουμε μαζί ένα μεταλλικο κουτί – αυτοκινητάκι γεμάτο με καραμέλες, δώρο για το μικρό του γιο τον Ariihaou, για τον μεγάλο γιο ένα tshirt και για τους γονείς, ένα βάζο μαγιονέζα. Στη διαδρομή με το βαρκάκι γίνομαι μούσκεμα από τα κύματα, ο άνεμος δυνάμωσε. Προχωράμε στον χωμάτινο δρόμο που είναι γεμάτος λάσπες από την βραδυνή βροχή. Παιδιά και έφηβοι κάθονται στα πέτρινα σκαλιά που οδηγούν στην εκκλησία, κάτω από την δροσερή σκιά τεράστιων δέντρων. Ένα αγόρι και ένα κορίτσι παίζουν κιθάρα και το αγόρι τραγουδά ένα τραγούδι στα γαλλικά. Στεκόμαστε να τους ακούσουμε και το αγόρι μας προσκαλεί να πάμε κοντά τους. Το αγόρι παίζει όμορφα και του το λέω. Όταν λέω οτι παίζω και εγώ, μου δίνει την κιθάρα του. Παίζω το Hotel California των Eagles, τα παιδιά αναγνωρίζουν το τραγούδι και τραγουδούν μαζί μου το ρεφρέν. Μας πλησιάζει μια ομάδα κοριτσιών που φορούν στο κεφάλι κορώνες από λουλούδια – courons des fleurs και τραγουδούν έναν σκοπό. Μας προσκαλούν στην γιορτή του σχολείου το ίδιο απόγευμα στις 6μμ και αποδεχόμαστε την πρόσκληση με χαρά. Ο Γιώργος και εγώ πετάμε την σκούφια μας για γιορτές.
Φτάνοντας στο σπίτι του Μαρκ , βρίσκουμε την γυναίκα του Σάντρα και δυο παιδιά καθισμένους στο γρασίδι στην ακροθαλασσιά μαζί. Μπροστά της έχει μερικά κομμάτια από φλοιό coconut palm, μερικά φοινικόφυλλα και μερικές άδειες καθαρισμένες καρύδες και εξηγεί οτι ετοιμάζει για τα ανήψια της παιδικές παραδοσιακές ενδυμασίες για την αποψινή γιορτή. Δέχεται τα δωράκια μας με σοβαρότητα και αξιοπρέπεια. Ο Μαρκ έχει πάει για κυνήγι και η Sandra δεν έχει κανένα προβλημα να κάνουμε την δουλειά μας στην βεράντα τους και όχι μόνο αυτό, έρχεται μαζί πάνω στο σπίτι για να μας δώσει τον κωδικό του wifi και για να προσφέρει κέρασμα έναν μπωλ με καταπληκτικό τόνο σασίμι σε μαρινάδα. Ο Γιώργος δοκιμάζει φαγητό, και λέγοντας οτι είναι καταπληκτικό το τρώει παρ’όλο που είναι ακόμα νωρίς. Δυστυχώς, για κάποιον ακατανόητο λόγο δεν καταφέρνουμε να συνδεθούμε στο ιντερνετ. Μετά από άκαρπες προσπάθειες, την στιγμή που ετοιμαζόμαστε να φύγουμε, επιστρέφει ο Μαρκ. Ο άνδρας δείχνει να χαίρεται που μας βρίσκει στο σπίτι, φέρνει μάλιστα δεύτερο κέρασμα, κόκκορα μαγειρεμένο μέσα σε νόστιμο ζουμί, με αυγό (σαν αυγολέμονο) και ρύζι.
-«Τον κόκκορα τον κυνήγησα χτές βράδυ. Είχε ανέβει σε ένα κλαδί και μπάμ…», εξηγεί με παραστατικό του τρόπο.
Ο Γιώργος δοκιμάζει την πρώτη μπουκιά, βλέπω στα μάτια του το πόσο πολύ του αρέσει το φαγητό.
«Θεσπέσιο, η μαγειρική στο σπίτι σου Μαρκ είναι πραγματικά gourmet”.
Ο άνδρας λυπάται που δεν μπορέσαμε να κάνουμε την δουλειά μας με το ιντερνετ και μας στέλνει στο σπίτι της δασκάλας του χωριού, της Tehina.
Το σπίτι είναι τριγυρισμένο από έναν μικρό όμορφο κήπο. Πλησιάζουμε και φωνάζουμε το όνομα της, Tehina. Από την μπαλκονόπορτά βγαίνει μια γυναίκα γύρω στα τριάντα πέντε, με κοντά μαλλιά, γυαλιά οράσεως και γλυκό χαμόγελο. Της λέμε τί ζητάμε και εκείνη μας προσκαλεί να καθίζουμε στην μεγάλη βεράντα. Συνδεόμαστε εύκολα και, παρ’ ότι το ίντερνετ δουλεύει πολύ αργά, κάνουμε την δουλειά μας. Προσπαθώ να ανεβάσω κάποια κομμάτια στο μπλογκ. Η Tehina μας φέρνει να πιούμε δροσερές καρύδες και ένα πιάτο με ζουμερό pamplemousse. H ευγένειά της μας σκλαβώνει. Μείναμε στο σπίτι της περίπου δυο ώρες. Η Tehina είναι από την Ταιτή. Στο σπίτι μένει με την οικογένειά της, τον άνδρα της και τα δυο παιδιά της την Poehina  (10) και τον Teavainui (13). Είναι και αυτή από την Tahiti, όπως και η γυναίκα του Μαρκ. Σε λίγο επιστρέφει ο σύζυγός της Robert, που είναι ο ψαράς του χωριού, ένας γεροδεμένος άνδρας που μας συστήνεται με σοβαρότητα και ευγένεια. Σηκωνόμαστε να φύγουμε ευχαριστώντας τους για την μεγάλη βοήθεια. Η Tehina μας χαιρετά, λέγοντας πως αν χρειαζόμαστε ξανά ιντερνετ, είμαστε ευπρόσδεκτοι.
Επιστρεφουμε στο Φιλίζι και κάνουμε ένα υπέροχο κολύμπι απολαμβάνοντας τα διαυγή νερά, τον καταπληκτικό βυθό, τα πανέμορφα ψάρια και κοράλια. Παράδεισος!

18.00 Μπαίνουμε στο βαρκάκι και πηγαίνουμε στο χωριό για την γιορτή. Οταν φτάνουμε στην προβλήτα, τα νερά έχουν κατέβει τόσο πολύ από την άμπωτη, που δυσκολεύομαι πραγματικά να ανέβω στην προβλήτα. Την ώρα που δένουμε στην μπίντα, αρχίζει να ψιχαλίζει και μέσα σε δευτερόλεπτα ξεκινά μια τρομερή μπόρα. Τρέχουμε κάτω από το υπόστεγο και καθόμαστε εκεί περιμένοντας να περάσει το σύννεφο. Η δυνατή βροχή εξαφανίζει το χωριό από τα μάτια μας σαν μια κουρτίνα από νερό, όμως δεν κρατά πάνω από δέκα λεπτά. Μόλις περνά πηγαίνουμε γρήγορα στο σχολείο, προσέχοντας για να μην γλυστρήσουμε, στις λάσπες του δρόμου .
Στο σχολείο είναι μαζεμένος πολύς κόσμος. Μαθαίνουμε πως η σημερινή γιορτή γίνεται για το κλέισιμο την φετεινής παιδικής κατασκήνωσης, της Colonie όπως την ονομάζουν. Τα παιδιά των τεσσάρων χωριών του νησιού Tehuata , των Hapatoni, Vaitahu, Hanatetena και Motopu κάνουν κοινές διακοπές με δραστηριότητες και απασχόληση, με την κεντρική οργάνωση να γίνεται από την Tahiti. Η γιορτή έχει ξεκινήσει, οργανωμένη στο σκεπαστό προαύλιο του σχολείου, που είναι αρκετά μεγάλο με σχήμα παραλληλόγραμμο. Στην μια άκρη είναι τοποθετημένες καρέκλες όπου κάθονται οι θεατές. Μπροστά τους είναι τα παιδιά, καθισμένα στο πάτωμα. Μετά είναι η «σκηνή» ενώ πιο πέρα, πίσω από λουλουδάτα υφάσματα που κάνουν χρέη αυλαίας, κρεμασμένα από ένα σχοινί βρίσκονται τα …παρασκήνια. Την στιγμή που φτάνουμε, μια ομάδα περίπου δέκα αγοριών 10-13 χρονών, που φορούν παρεό και είναι γυμνά από την μέση και πάνω, χορεύουν έναν πολεμικό χορό. Με τις φωνές τους δυνατές, άγριες και βαριές, απαγγέλλουν στην διάλεκτο της Hiva Oa, ένα τραγούδι από αυτά που πάντα γεμίζουν μια ομάδα με θάρρος και ενότητα. Οι μικροί πολεμιστές τελειώνουν τον χορό τους και οι θεατές γονείς χειροκροτούν με θέρμη.
Αμέσως, βγαίνει μια ομάδα παιδάκια 3-5 χρονών και αρχίζουν να χορεύουν. Είναι όλα ντυμένα με μικροσκοπικές φούστες από φύλλα, τα κοριτσάκια έχουν κορώνες από λουλούδια στα μαλλιά και φορούν σουτιέν φτιαγμένο από καρύδα – σαν αυτά που έφτιαχνε το πρωί η Sandra! Τα παιδάκια είναι πολύ χαριτωμένα και ο κόσμος γελά και χειροκροτά. Ανάμεσα στα διάφορα χορευτικά, παίζονται μικρά αστεία σκέτς. Κάποια στιγμή έρχεται μια γυναίκα, τραβά τον Γιώργο απ’ το χέρι και τον οδηγεί στο προαύλιο να συναγωνίστεί με άλλους δύο για το πιο γρήγορο τύλιγμα πετονιάς ψαρέματος!! Ο καλός μου δεν νίκησε μεν μα η προσπάθειά του καταχειροκροτήθηκε. Μετά, στήνεται στην σκηνή μια μεγάλη ομάδα από κορίτσια, γύρω στα 10-12 χρονών. Τα κορίτσια χορεύουν και τραγουδούν και η μελωδία μας μαγεύει. H φωνή της μικρής leading singer είναι συγκλονιστική:

“Matua haparui Tanaoa
i hano te vaa onetai
ave a i Fatu Uku
ua una te one i matautu
ia kehu ite take ote moana nui (2)
kehu anatu (2)

Tanaoa e kaoha a
haumiti te aoha e ko o
ia tiohi te ava tai ru i
me te ite ko’e tia
te pootu e
a tu to u e ha he
a tu to uru u……”

Ρωτάω την Tehina τι λέει το τραγούδι. Απαντά πως το τραγούδι εξιστορεί τον μύθο του Tanaoa, που είναι ένας νεαρός πολεμιστής που αγαπά πολύ να παίζει το tahu του (τύμπανο). Στο χωριό του πολλοί τον μαλώνουν επειδή δεν κάνει τίποτε άλλο εκτός από αυτό. Μια μέρα, ο Tanaoha ακούει να μιλούν για μια πανέμορφη κοπέλα, με το όνομα Meto, που ζει σε ένα (φανταστικό) νησί, το Fatu Uku. Όταν κάποια μέρα μια βάρκα ξεκινά για την Fatu Uku, ο Tahaoa ζητά να τον πάρουν μαζί μα οι άνδρες αρνούνται, λέγοντας οτι αυτός ξέρει μόνο να παίζει το tahu. Τότε ο Tanaoa κατασκευάζει μόνος του ένα canoe και φεύγει στην μεγάλη θάλασσα, moana nui, για να βρει την κοπέλα των ονείρων του.

Μετά, παίρνουν θέση στην «σκηνή» νεαρές κοπέλες, με μακριά μαλλιά χυτά, στολισμένα με στεφάνια με λευκά λουλούδια, ντυμένες με απλές κόκκινες μπλούζες και μαύρες φούστες. Χαμηλά γύρω από τους γοφούς τους φορούνες γιρλάντα φτιαγμένες από ξερά φύλλα. Οι κοπέλες χορεύουν tamure, τον χορό της Tahiti, κουνώντας τους γοφούς και τα χέρια τους με απίστευτη χάρη.

Η γιορτή τελειώνει και ετοιμαζόμαστε να αποχωρήσουμε. Κανονίζουμε με την Tehina να βρεθούμε το πρωί στο σπίτι της, για να μιλήσουμε για το χωριό
Μπαίνουμε στο βαρκάκι και πηγαίνουμε προς το Filizi. Ο άνεμος έχει δυναμώσει πολύ, η θάλασσα έχει αγριέψει. Πλέουμε στο σκοτάδι, με ένα μικρό φακό, και τα κύματα να μας χτυπούν από το πλάι. Η κατάσταση είναι πραγματικά αγριευτική και μέχρι να φτάσουμε γινόμαστε μούσκεμα ως το κόκκαλο. Η νύχτα που ακολουθεί είναι πραγματικά δύσκολη, με τον άνεμο να κατεβαίνει από το βουνό με ριπές πάνω έντασης πάνω από 40 κόμβους. Κάθε τόσο, ο Γιώργος σηκώνεται και βγαίνει να ελέγξει την άγκυρα και την θέση μας. Μισοκοιμόμαστε με τον δυνατό ήχο των κυμάτων που χτυπούν στα βράχια την κοντινής ακτής. Η άγκυρα ευτυχώς είναι χωμένη καλά στην άμμο και μας κρατά.

Σάββατο 22 Ιουλίου 2017 – Hapatoni village – Tahuata island
07.00 Σηκωνόμαστε κουρασμένοι από την χτεσινή δύσκολη νύχτα. Ο άνεμος ευτυχώς έχει πέσει και δεν βρέχει. Ψάχνω να βρω ένα ωραίο δώρο να πάω στην Tehina και βρίσκω ένα βιβλίο του αγαπημένου Stefan Zweig στα γαλλικά. Ο Γιώργος βάζει σε ένα κουτί αγκίστρια ψαρέματος, δώρο για τον Robert.

09.00 Φτάνουμε στο μικρό λιμανάκι με το zodiac την ώρα που κάποιοι επιβιβάζονται σε μια πράσινη βάρκα με δυνατή εξωλέμβια μηχανή. Ο Robert, ο άνδρας της Tehina, βρίσκεται κι αυτός εκεί, μέσα στην αλουμινένια βάρκα του και τους παραδίδει έναν μεγάλο κιτρινόπτερο τόννο. Ο Ρομπέρ λέει πως η πράσινη βάρκα πηγαίνει στην Hiva Oa.
Προχωράμε προς στο σπίτι της Tehina. Την βρίσκουμε στην βεράντα να κάθεται παρέα με μια γυναίκα. Μας την συστήνει σαν την πρεσβύτερη του χωριού και μου κάνει εντύπωση γιατί φαίνεται πολύ νέα για πρεσβύτερη.
Καθόμαστε στο τραπέζι και αρχίζω να την ρωτάω για το χωριό.
Το Hapatoni λοιπόν, είναι ένα χωριό 120 κατοίκων, όλοι μέλη δυο μεγάλων οικογενειών και λόγω της στενής συγγένειας, οι κάτοικοι κατά κανόνα παντρεύονται συζύγους από άλλα νησιά. Ο Robert, ο σύζυγός της, που ανήκει στην μια από τις οικογένειες, έχει 13 αδερφούς, που όμως έχουν όλοι φύγει από το χωριό και ζούν σε άλλα μέρη, σε άλλα χωριά της Tahuata ή στην Papeete, στην Tahiti.
Η Tehina, γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στην Tahiti και γνώρισε τον Robert όταν δούλευε στο σχολείο στα Gambier islands, 23° 10’S 135°00’W, στα νότια των Tuamotus. Της αρέσει πολύ που ζει στο Χαπατόνι, οι άνθρωποι εδώ ζούν μια γλυκειά, ευτυχισμένη ζωή σε έναν τόπο ευλογημένο. Στην Ταιτή, οι άνθρωποι έχουν stress. Φτώχεια στο χωριό δεν υπάρχει, όχι με τον τρόπο που την αντιλαμβανόμαστε οι Ευρωπαίοι καθώς φαγητό υπάρχει παντού και όταν κάποιος θέλει να φτιάξει ένα σπίτι τον βοηθά όλο το χωριό. Ρωτάω να μου πει  για την τοπική διάλεκτο σε μια χώρα που η γραφή γινόταν με ιδεογράμματα. Εξηγεί πως είναι πολύ διαφορετική από τα γαλλικά, μια λέξη μπορεί να έχει πολλές έννοιες σε αντίθεση με τα γαλλικά ( σ.σ. και τα ελληνικά) που μπορεί μια έννοια να περιγράφεται από περισσότερες συνώνυμες. Για παραδειγμα το “Kaoha”, που χρησιμοποιούμε για “καλημέρα” , σημαίνει ακόμα “γεια σου”, και “φιλία”.
Φέτος είναι η πρώτη χρονιά που οι κάτοικοι στο Hapatoni θα πληρώσουν τον δήμο, που βρίσκεται στην πρωτεύουσα Vaitahu, για το νερό και για τα σκουπίδια. Πολλοί βρίσκουν παράλογο που το κράτος τους ζητά να πληρώσουν ενοίκιο για να χρησιμοποιήσουν τα εδάφη για κατοικία ή για τα ζώα τους, καθώς ανήκε στους προγόνους τους! Φυσικά υπάρχουν προβλήματα, όπως και στα ελληνικά μικρά νησιά, για παράδειγμα γυμνάσιο δεν υπάρχει στο νησί και και έτσι τα παιδιά της τον χειμώνα πάνε σχολείο στην Atuona (Hiva Oa) και μένουν στο οικοτροφείο.
Το Hapatoni θεωρείται la Valée de la sculpture. Η τέχνη της ξυλογλυπτικής είναι ανδρική δουλειά και ήρθε στο χωρίο πριν περίπου 25 χρόνια. Την δίδαξε ένας γάλλος καλλιτέχνης για να βοηθήσει τους κατοίκους να βρουν εναλλακτική βιοπορισμού. Οι γυναίκες του χωριού κερδίζουν χρήματα από γεωργικές εργασίες:

1. Συγκομιδή και επεξεργασία των φρούτων noni, (φωτογραφία) που γίνεται δυο φορές τον χρόνο. Τα noni μαζεύονται, τοποθετούνται σε ειδικές ξύλινες τάβλες και μένουν να ξεραθούν. Όταν είναι έτοιμα τα στέλνουν στην Papeete, την πρωτεύουσα της Tahiti όπου βρίσκεται η Societe Noni και από εκεί εξάγονται, κυρίως στην Αμερική για την κατασκευή προιόντων ομορφιάς, λάδι και κρέμες προσώπου.
2. Η παραγωγή copra, δηλαδή ξεραμένης ψίχας ώριμης καρύδας, μια βασική πηγή εσόδων για τους κατοίκους στα νησιά Μαρκίζες καθώς το copra επιδοτείται από το Γαλλικό κράτος. Οι καρύδες μαζεύονται, τεμαχίζονται και μένουν να ξεραθούν σε ειδικά κατασκευασμένα υπόστεγα. Όταν είναι έτοιμες, στέλνονται στην Papeete (Παπεέτε), με το καραβάκι που περνά μια φορά το μήνα από το νησί. Από το copra κατασκευάζεται το λάδι της καρύδας.

Ρωτάω την Tehina για άνδρες που μοιάζουν με γυναίκες. Στα μικρά χωριά της Guna Yala (San Blas) του Παναμά είχαμε δει ξανά τέτοια πλάσματα και ήταν εντελώς φυσική η συμβίωσή τους μέσα σ’ εκείνες τις μικρές κοινωνίες. Τότε είχαμε ακούσει πως, άν μια οικογένεια κάνει τέσσερα παιδιά και είναι και τα τέσσερα αγόρια, η μητέρα μεγαλώνει το τέταρτο αγόρι σαν να είναι κορίτσι, το ντύνει με φουστάνια και την βοηθά στις δουλειές του σπιτιού.
Χτές είδαμε άλλο ένα τέτοιο πλάσμα στην γιορτή του σχολείου, που ήταν πρωταγωνιστής στα σκετς και υπέροχος τραγουδιστής. Οι άνδρες αυτοί στην τοπική γλώσσα ονομάζονται Mahu και η κοινωνία τους δέχεται χωρίς προκατάληψη. Στην εποχή των προγόνων ο mahu του χωριού είχε πολύ σημαντικό ρόλο: την σεξουαλική εκπαίδευση των αγοριών! Αυτό ίσως ακούγεται παράξενο, μα λαμβάνοντας υπ’ όψιν οτι στην εποχή της φυλής Typee, ήταν taboo για τις γυναίκες να πλησιάσουν τους ιερούς χώρους, ένας Mahu, που είχε θέση άνδρα στην κοινωνία και την συμπεριφορά γυναίκας, θα ήταν μάλλον το καταλληλότερο πρόσωπο.
Η κυριακάτικη λειτουργία είναι βασική εκδήλωση της κοινωνικής ζωής του χωριού και όταν λέμε οτι αύριο θα πάμε στην εκκλησία, η Tehina υπόσχεται να φτιάξει για μένα μια courone des fleurs!

25 Ιουλίου 2017 Hanamenu (Hiva-Oa)
9°45S   139°08W Φύγαμε από την υπέροχη Tahuata, και το απόγευμα φτάσαμε σ’ έναν όρμο στα ΒΔ Hiva Oa, στο Hanamenu, μια βολική στάση στο μέσον της διαδρομή προς Ua-Huka και Nuku-Hiva. Το Hanamenu είναι μια καταπράσινη κοιλάδα, κρυμένη βαθιά ανάμεσα σε βραχώδη υψώματα με απότομες κλίσεις. Οι βράχοι θυμίζουν γλυπτά, αν το νερό ήταν γαλανό θα έλεγα πως το μέρος είναι παραδεισένιο. Δυστυχώς η θάλασσα είναι ανακατεμένη με χώμα, προφανώς θα υπάρχει κάποιο ποτάμι που κατεβάζει λάσπη. Έχω πραγματικά ανάγκη να μείνω στο Φιλίζι να ασχοληθώ με κάποια δικά μου θέματα. Ο Γιώργος βάζει στην αδιάβροχη τσάντα χρήματα, ένα βαζάκι από το αγαπημένο μας peanut butter με σκοπό να το ανταλλάξει με φρούτα και βγαίνει  με το canoe για εξερευνηση .
Φτάνει στην  παραλία με την μαύρη ηφαιστιακή άμμο  και περπατά προς τον μικρό οικισμό. Οι κάτοικοι τον καλωσορίζουν εγκάρδια. Το μέρος μοιάζει σαν ένας μεγάλος  κήπος, φροντισμένος στην εντέλεια. Μια ομάδα παιδιών κάθονται δίπλα σε μια λιμνούλα  με διάφανο νερό. Στην επιφάνεια  επιπλέουν φουσκωτά παιχνίδια.
Ο Γιώργος κερνά γλυφιτζούρια και τα παιδιά τα παίρνουν με χαρά. Συνεχίζοντας την βόλτα, φτάνει σε ένα ξέφωτο όπου υπάρχει ένα μεγάλο τραπέζι. Εκεί κάθονται δυο άντρες που φαίνεται να τελείωσαν μόλις το φαγητό τους και μόλις τον βλέπουν τον  φωνάζουν να καθίσει μαζί τους. Ο Γιώργος τους μιλάει για την Ελλάδα και τους δείχνει φωτογραφίες. Ο ένας του λέει πως ο μόνος Έλληνας που ξέρει είναι ο Ωνάσης. Οι άνδρες λένε οτι τα σπίτια στο Hanamenu είναι θερινές κατοικίες οικογενειών της Atuona και οτι κάποτε πριν έρθουν οι Γάλλοι, ζούσαν εδώ χιλιάδες άνθρωποι. Και δεν φαίνεται πολύ παράξενο αφού  υπάρχει το ποτάμι με  πόσιμο νερό και πολλά δένδρα για  τροφή, μπανανιές, παπάγια, pamplemousse, λάιμ, καρύδες. Οι άνδρες λένε πως  κυνηγούν αγριογούρουνα και κατσίκια ή μαζεύουν αστακούς και ψαρεύουν ψάρια,  καλημερινά. Ρεύμα δεν υπάρχει  και κινητά δεν έχουν σήμα,  γι αυτό μένουν το πολύ τρεις εβδομάδες, ειδικά όσοι έχουν παιδιά. Δρόμος δεν υπάρχει, για να πάνε στην  Ατουόνα είναι πέντε ώρες περπάτημα ή αλλιώς με τα άλογα. Τις προμήθειες τις φέρνουν με την βάρκα κάθε 15 ημέρες Ο ένας από τους άνδρες, ο Άνι, παίρνει τον Γιώργο για να του δείξει το μέρος. Ο Άνι είναι καθηγητής φυσικής αγωγής στην Ατουόνα, σπούδασε στην Tahiti και στο Monpelier της Γαλλίας και μιλάει αγγλικά. Περπατούν δίπλα  ποτάμι, κάτω από δέντρα φορτωμένα καρπούς Ένα άλογο είναι σκυμένο στο ποτάμι και πίνει νερό. Η φύση είναι πανέμορφη.
Ο Άνι οδηγεί τον Γιώργο σε ένα σπίτι όπου ένας μάστορας στο πλέξιμο φύλλων φοινικόδεντρου πλέκει, μαζί με κάποιες γυναίκες,   πέργκολα. Ο Άνι εξηγεί οτι η πέργκολα θα είναι εντελώς αδιάβροχη και θα κρατήσει για πολλά χρόνια. Ο καλός μου παρακολουθεί την τεχνική, και τραβά βίντεο μήπως φτιάξουμε μια ίδια στο σπίτι της Αίγινας
-“Αν την φτιάξεις να την ονομάσεις “Χαναμενού”, λέει γελώντας ο Άνι. Ο Γιώργος τον ρωτά άν υπάρχουν φρούτα να πάρουμε. Ο Άνι πιάνει μια ματσέτα, πηγαίνει δίπλα σε μια μπανανιά φορτωμένη ένα τεράστιο κλαδί μπανάνες, πράσινες ακόμη και το κόβει.
“Για σενα!” λέει ο Άνι. Με μερικά χτυπήματα της ματσέτας κόβει ψηλή την μπανανιά ένα μέτρο πάνωω από την γή. Μετά, χρησιμοποιώντας ένα μακρύ κοντάρι που έχει στην άκρη του δεμένο ένα μεταλλικό καλαθάκι κοφτερό στην μια πλευρά, κατεβάζει τρεις ώριμες παπάγιες από το πανύψηλο δέντρο τους.
Ο Γιώργος αποχαιρετά τους κατοίκους του Χαναμενού και ανεβαίνει στο canoe φορτωμένος με τα φρούτα. Το κύμα σπάζει στην αμμουδιά και ο άνεμος φυσάει δυνατά κόντρα του. Όταν πια φτάνει στο Φιλίζι, τα χέρια του έχουν πιαστεί από την μεγάλη προσπάθεια.
Είμαι  χαρούμενη που βλέπω τα  φρούτα, θα μας χρειαστούν εκεί που πάμε.  Αύριο  το πρωί αποπλεύουμε για το νησί Ua Huka, 50 ΝΜ βόρεια. Και εκεί από ότι διαβάσαμε δεν υπάρχει δυνατότητα για προμήθειες